Ode aan De Kat
Ode Aan de Kat
Door Sien
Wat mijn jeugdheld ons kan leren over klimaatactivisme
Wanneer en hoe bent u milieuactivist geworden? Misschien dreef Greta Thunbergs iconische “I want you to panic”-speech je uiteindelijk tot actie. Of misschien maakte u zich zorgen over het steeds extremer wordende weer, of over de bosbranden in Australië en het Amazonewoud. De kans is groot dat u niet precies kan aanwijzen wat nu net de druppel was die de emmer der klimaatwanhoop deed overlopen, het kan goed zijn dat uw activisme eerder het gevolg is van het langzaam doorsijpelen van cijfermateriaal in uw hersenpan totdat actie ondernemen de enige logische optie leek.
Ik weet wel het exacte moment waarop ik milieuactivist ben geworden, niet per se in mijn handelen, dat kwam pas later, toen ik de leeftijd ontgroeid was waarop men recreatief gras en wormen eet op de speelplaats, maar wel in mijn ziel: de eerste keer dat mijn vader de DVD van de vrt-serie De Kat in de speler stak. Ik kan niet ouder dan vijf jaar geweest zijn, ik herinner me hoe mijn medekleuters tijdens de speeltijden Winxclub wouden spelen, een voor mij verboden tv-programma, en niemand begreep waar ik het over had als ik voorstelde om in plaats daarvan De Kat te spelen. Niet ieders ouders zijn blijkbaar zo hip om hun kinderen verouderde jaren 70 series over een man in een spannend kattenpak voor te schotelen. Verouderd was De Kat eigenlijk ook helemaal niet in mijn kleuterogen, het was net heel cool, zo koel als de planeet misschien momenteel was geweest als we op tijd hadden geluisterd naar de club van Rome. Later zou ik ook worden als de kat, en elke keer dat ik in de verte door het autoraam de grote rookpluimen van de Procter & Gamble-fabriek in Mechelen zag, verlustigde ik mij al op het moment dat ik, zoals de kat de rioolbuizen van de af-val fabriek verstopte, hun schoorsteen zou dichtschroeven.
Op 21 april 2021 stierf Rik Andries, de man die zo legendarisch De Kat wist te belichamen. Een stukje van mijn jeugd is definitief afgesloten. Zijn dood vormde voor mij de aanleiding voor het herbekijken van de serie. De afzichtelijke oranje DVD-box met daarin het tweedelige eerste seizoen, vermoedelijk gratis weggegeven bij aankoop van een of andere krant begin jaren 2000 toen men nog overal gratis spullen bij kreeg, prijkt nog steeds in onze kast. Voor wie het liever hoogtechnologischer houdt is de hele reeks nu ook te bekijken op vrtnu (https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/de-kat/). Het is al snel duidelijk dat De Kat niet zou voldoen aan de huidige, vaak belachelijke normen die opgelegd worden aan milieuactivisten door mensen die meestal zelf geen poot uitsteken (van het soort “hoezo heb jij een gsm en ben je milieuactivist?”, ik heb het altijd vreemd gevonden, mensen verwijten dat ze deel uitmaken van de samenleving die ze willen veranderen). Vrolijk snort hij in zijn privévliegtuig over de wijngaarden in de Franse provence. Greta met haar zeilboot is er niets tegen. Het programma geeft mij ook nostalgie naar een tijd waarin ik nooit geleefd heb, waarin milieu-activisme zo veel gemakkelijker en eenduidiger lijkt. Ik besef natuurlijk ook dat het een kinderprogramma betreft, en dat er in de jaren 70 ook geen fabrieken bestonden met de naam af-val en zo’n een theatrale slechterik met een dikke sigaar aan het hoofd, maar toch, zorgen dat een fabriek een waterzuiveringsinstallatie plaatst lijkt nog doenbaar, maar hoe los je in godsnaam de opwarming van de aarde op?
Toch is het activisme in De Kat niet zo verouderd als het op het eerste gezicht misschien lijkt. Twee van de protagonisten zijn nota bene krakers wiens idyllische plattelandsoptrekje dreigt te worden verkaveld. Herkenbaar, als men ziet hoe in België projectontwikkelaars elk laatste stukje open ruimte volbouwen en natuur systematisch moet wijken voor bebouwing (denk bijvoorbeeld aan de huidige strijd voor het redden van de Friche josaphat http://www.sauvonslafrichejosaphat.be/ of parkveld https://www.parkveld.org/) en het illegaal bezetten van natuurgebeid soms als laatste redmiddel wordt ingezet. Nu het ene PFOS-schandaal het andere opvolgt, is water- en bodemverontreiniging als thema terug van nooit echt weggeweest. In plaats van lacherig te doen over De Kat zijn milieuactivisme (wat natuurlijk mag, zeker aangezien hij zo een knullig ABN spreekt), is het toch niet zo loos als het lijkt. In een tijd waarin politici de klimaatopwarming aanroepen als argument om honderden hectaren waardevol bos te kappen voor een pijpleiding (https://www.standaard.be/cnt/dmf20210415_97728391), is het belangrijker dan ooit om ook met het milieu, de natuur, rekening te blijven houden. Het lijkt misschien soms wat kneuterig om te strijden voor het buurtparkje of -bosje, maar dat is het niet. De strijd voor lokale ecosystemen en tegen klimaatopwarming zijn een en dezelfde, en indien we erin slagen om onze maatschappij en manier van leven radicaal om te gooien hoeven die twee doelen helemaal niet in elkaars weg te staan. Of in die nieuwe wereld plaats is voor het buggy’tje en het sportvliegtuig van De Kat durf ik echter te betwijfelen.
